کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوس ها متعلق به راسته گیاهی میخک سانان که گیاهی است گوشتی ودارای خار
این گیاه از رده دو لپه ای های جدا گلبرگ وبسیار مقاوم به کم ابی وخشکی به شمار میرود
بسیاری از کاکتوس ها در مناطق گرم و خشک از جمله بیابانهای اتاکامایکی از خشک ترین نقاط دنیا رشد میکنند
کاکتوس ها با دیگر دو لپه ای تفاوت کلی دارند زیرا ساقه این گیاهان بسیار ضخیم و از حالت استوانه ای خارج و برگ ها نیز شکل اصلی خود را از دست داده و به صورت خار و تیغ های کوچک درامدند
کاکتوس ها در فصول مرطوب یا به هنگام طوفان های ناگهانی اب را ذخیره کرده و ان را به هنگام فصل های خشک به مصرف میرسانندبسیاری از کاکتوس ها ریشه های عمیقی داشته و ساقه شبکه مانند ان به عنوان ذخیره اب عمل میکند
تقریبا همه کاکتوس ها گیاهانی گوشتی هستن
در صورتی که همه گیاهان گوشتی از تیره کاکتوس ها نیستند
به قسمت های برامدگی توپی شکل در سطح کاکتوس ها توپچه (آرئول) گفته میشود
خار ها گل ها و ساقه و ساقه جانبی کاکتوس ها از روی توپچه میروید
اگر یک گیاه دارای توپچه باشد کاکتوس است و اگر دارای این برامدگی ها نباشد کاکتوس نیست
کاکتوسهای درختی
این دسته از کاکتوسها، میتوانند با تولید ساقههای جانبی، ظاهری مانند درخت داشته باشند. معمولاً آنها دارای یک تنه کم و بیش چوبیشده هستند که بر روی آن شاخههای زیادی وجود دارد. در تیره پرسکیا شاخهها با برگ پوشانده میشوند، بنابراین ممکن است گونههای این تیره به عنوان کاکتوس شناخته نشوند. در بیشتر کاکتوسهای دیگر، شاخهها بهطور معمول کاکتوس مانند هستند اما فاقد برگ یا پوست میباشند و با خار پوشیده شدهاند، مانند کاکتوس خرطومی. بعضی از کاکتوسها ممکن است به اندازه درخت شوند اما بدون شاخه باشند، مانند نمونههای مسن کاکتوس بشکه غول یا Echinocactus platyacanthus. کاکتوسها همچنین ممکن است به عنوان درختچه توصیف شوند، در این نوع کاکتوسها چندین ساقه از زمین رشد میکنند یا ساقههای جانبی از ساقههای بسیار پایین و نزدیک به زمین روی ساقه اصلی رشد میکنند. مانند کاکتوس لولهای
+کاکتوسهای ستونی
کاکتوسهای کوچکتر را میتوان ستونی توصیف کرد. آنها از ساقههای قائم و استوانهای شکل تشکیل شدهاند که ممکن است منشعب شوند یا نشوند (بدون تقسیم شدن کاملاً واضح شاخهها از تنه). تعریف مرز بین تنه و شاخه در فرمهای ستونی و فرمهای درختمانند یا درختچهای دشوار است. به عنوان مثال نمونههای کوچک و جوان کاکتوس پیرمرد، ستونی و تکساقه هستند، در حالی که نمونههای بزرگتر و مسنتر ممکن است ساقههای جانبی به وجود بیاورند و مانند درخت شوند. در برخی موارد، «ستونها» ممکن است افقی باشند تا عمودی. به عنوان مثال، گونهٔ کاکتوس شیطان خزنده (Stenocereus eruca) دارای ساقههای خزندهای است که در سطح زمین رشد میکنند و در فواصل بین توپچهها ریشه میدهند
کاکتوسهای کروی
کاکتوسهایی که یا ساقه ندارند یا ساقه بسیار کوتاه دارند را میتوان کروی توصیف کرد که معمولاً از ساقههای کوتاه و گلولهای تشکیل شدهاند. کاکتوسهای کروی ممکن است منفرد باشند مانند Ferocactus latispinus یا ساقههای آنها به صورت خوشههایی درآیند که میتوانند برجستگیهای بزرگی ایجاد کنند. همه یا برخی از ساقههای یک خوشه ممکن است دارای یک ریشه مشترک باشند.
اشکال دیگر
کاکتوسهای دیگر، ظاهر کاملاً متفاوتی دارند. در مناطق گرمسیری، بعضی از آنها به عنوان گیاه رونده جنگلی و گیاه هوازی (اپیفیت) رشد میکنند. ساقههای آنها بهطور معمول به شکل پهن سازگار شدهاند و از نظر ظاهری تقریباً برگمانند هستند و خارهای کمتری دارند یا حتی هیچ خاری ندارد. برگهای کاکتوسهای رونده میتواند بسیار طویل باشد. در یک نمونه از اسپندارهای جنگلی فاصله از ریشه تا دورترین ساقه به طول ۱۰۰ متر گزارش شدهاست. کاکتوسهای اپیفیتیک یا هوازی، مانند کاکتوسهای حصیری یا کاکتوسهای تعطیلات، اغلب به سمت پایین آویزان میشوند و در بالای درختان و روی شاخه درختان رشد میکنند و تودههای متراکم تشکیل میدهند
ظاهر فعلی کاکتوسها نتیجه یک روند سازگاری طولانی و دشوار با محیطی خشک و سخت است. اعتقاد بر این است که اجداد خانواده کاکتوس برای اولین بار در اواخر میانهزیستی و ابتدای ترشیاری پدید آمدند، دورهای که گسترش فراوان گیاهان گلدار از ویژگیهای آن است.
در پاسخ به دگرگونیها در شرایط آب و هوایی و بهویژه کاهش دوره به دوره میزان بارش، دستهای از گیاهان در سراسر مناطق گرمسیری جنوب قاره آمریکا آغاز به ذخیره آب در ساقههای خود کردند و این ساقهها شکلی «گوشتی» به خود گرفتند. این گیاهان در ابتدا تفاوت آنچنانی با دیگر گیاهان برگدار نداشتند و گوشتیشدن بخشهایی از تنه و ساقه آنها روندی تدریجی داشت. کاکتوسهای خانواده امروزی کاکتوسهای گلسرخی (پرسکیا) بیشترین شباهت را به آن کاکتوسهای اولیه دارند.
کاکتوسها به چهار زیرخانواده تقسیم میشوند. بزرگترین زیرخانواده کاکتوسواران نام دارد که ۹ تبار را در خود جای دادهاست. چهار زیرخانواده کاکتوس عبارتند از:
کاکتوسهای گلسرخی (Pereskioideae)
انجیریواران (Opuntioideae)
کاکتوسهای بالشتی (Maihuenioideae)
کاکتوسواران (Cactoideae)
کاکتوسهای گلسرخی در واقع کاکتوسهایی هستند که کاملاً داری برگ میباشند و از نظر ظاهری تا حدودی مانند گلهای رز رونده میباشند با این تفاوت که آنها از خانواده کاکتوسها و دارای توپچه (آرئول) هستند. انجیریواران کاکتوسهایی هستند که دارای برگهای موقتی هستند که در جوانههای نوظهور دیده میشوند و به سرعت و بر اثر افزایش سن و کمبود رطوبت، میریزند. در کاکتوسواران، برگی مشاهده نمیشود.